کشتی های تجاری مدرن امروزی در شکل ها و اندازه های مختلفی وجود دارند و برای حمل انواع بارها طراحی می شوند. در این مقاله مروری بر انواع کشتی های تجاری خواهیم داشت. در ابتدا بایستی نوع باری که کشتی آن را حمل می کند، تعریف گردد. در این مقاله انواع بار به سه دسته:
تقسیم بندی می شود، که هر کدام از این تقسیم بندی ها شامل دسته های دیگری است. بار خشک شامل بار فله، بار عمومی، کانتینر، بارهای یخچالی و رورو. بارهای مایع اغلب شامل نفت خام می شود اما می تواند شامل بارهای شیمیایی و گازهای مایع شده نیز باشد. بارهای خاص نیز شامل مسافر، دام و همچنین بارهای سنگین می باشد.
از لحاظ تاریخی، کشتی های حمل بار خشک اصلی ترین نوع از کشتی های ناوگان حمل و نقل دریایی در جهان محسوب می شدند. این نوع کشتی ها که به “کشتی حمل کالای عمومی” نیز معروف است، دارای تجهیزاتی جهت بارگیری و تخلیه بار هستند مانند جرثقیل هایی که بر روی کشتی نصب می شوند. بار خشک در انبارهای مختلف کشتی جای داده می شود که سرعت و کیفیت بارگیری در این کشتی به مهارت خدمه کشتی و بندر بستگی دارد. این کشتی ها به طور معمول بین دو و یا چندین بندر خدمات دهی می کنند، اما می تواند به صورت گردشی بین بنادر مختلف در صورت نیاز فعالیت کند.
از این نوع کشتی ها برای حمل بارهای فله همچون زغال سنگ، غلات و سنگ معدن استفاده می شود. این نوع کشتی ها معمولا در ابعاد بزرگ ساخته می شوند و دارای انبارهای متعددی هستند که توسط درب هایی پوشیده می شوند. این نوع بار در بندر توسط نوار نقاله و یا لوله هایی مخصوص تخلیه می شوند و یا توسط جرثقیل عملیات تخلیه صورت می گیرد. برخی از کشتی های فله بر مجهز به جرثقیل هستند و عملیات تخلیه و بارگیری بدون نیاز به تجهیزات بندری در آن ها صورت می گیرد.
اگر چه امروزه بیشتر از کشتی های فله بر و کانتینر بر استفاده می شود، اما هنوز کشتی های حمل کالای عمومی در حال خدمات رسانی هستند. معمولا بارهایی که برای حمل آماده می شوند به صورت بسته بندی و پالت مانند هستند که توسط جرثقیل در این نوع کشتی ها بارگیری می شوند. همچنین بارهایی که فضای زیادی را اشغال می کنند در این نوع کشتی ها قابل بارگیری هستند.
اصلی ترین شیوه حمل و نقل کالا در در جهان استفاده از کانتینر و جابجایی آن توسط کشتی کانتینر بر است. یک کانتینر به راحتی قابلیت جابجایی توسط کشتی، قطار و کامیون را داراست و به دلیل اینکه ابعاد کانتینر استاندارد است، حمل و نقل کالا راحت تر صورت می گیرد. هر نوع کالایی از جمله مواد خوراکی، تجهیزات الکترونیکی و اتومبیل را می توان توسط کانتینر جابجا نمود. همچنین برای حمل کالاهای بسته بندی و پالت شده، بار مایع و بار یخچالی از کانتینر استفاده می شود.
کانتینرها دارای ابعاد استانداردی هستند که با عبارت TEU شناخته می شوند که در دو ابعاد ۱ TEU (20فوت) و ۲ TEU (40 فوت) موجود است.
کشتی هایی برای حمل مواد یخچالی، مواد فاسد شدنی مانند میوه و گوشت ساخته شدند. این نوع بار درون انبار این کشتی ها به صورت بسته بندی شده و تحت دمایی مشخص بارگیری می شوند. امروزه کشتی های کانتینری با قابلیت حمل مواد یخچالی، جایگزین کشتی های یخچالی شده اند.
کشتی های رورو در شکل های مختلفی وجود دارد مانند کشتی حمل وسایل نقلیه و کشتی حمل تریلی کامیونت ها اما یکی از بزرگترین انواع این کشتی ها کشتی حمل خودرو است. این کشتی لبه های کناری مرتفعی دارد که می تواند چندین عرشه برای پارک خودرو را در خود جای دهد و هر یکی از این عرشه به وسیله سطوح شیبدار به یکدیگر متصل هستند. ظرفیت حمل این نوع کشتی با واحد خودرو مشخص می شود که با واحد CEU شناخته می شود. بزرگترین کشتی حمل خودرو دارای ظرفیت ۸۵۰۰ CEU است.
این کشتی ها که به تانکر معروف هستند برای حمل بار مایع استفاده می شوند. اولین تانکر برای نخستین بار در اواخر قرن نوزدهم و با توانایی حمل مایعات بدون نشتی درون فلزات، ساخته شد. این کشتی ها نیز همانند کشتی های فله بر، با توجه به رشد اقتصاد جهان، در ابعاد بزرگتر ساخته شدند به طوریکه بزرگترین کشتی تانکر حال حاضر ۴۰۰۰۰۰ تن مایع را حمل می کند. این نوع کشتی ها دارای مخازن متعددی است که از طریق سیستم لوله کشی با هم در ارتباط است.
بزرگترین کشتی های دنیا، شناورهای نفت کش VLCC و ULCC هستند. این کشتی ها برای حمل نفت خام و انتقال آن به پالایشگاه های سطح جهان جهت تبدیل به محصولات نفتی، ساخته شده اند. معمولا این کشتی ها در دور از ساحل و در برخی ترمینال ها بارگیری می شوند و به علت بزرگی این کشتی ها قادر به پهلوگیری در هر بندری نیستند.
این نوع کشتی ها معمولا وزنی برابر ۵۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ تن دارند و اغلب بسته به نوع باری که حمل می کنند، تجهیزات بر روی آن نصب می شود. این تجهیزات شامل سیستم های گرمایش و سرمایش و همچنین سیستم آلایش مواد به جا مانده از باری که قبلا در این کشتی بارگیری شده و مواد شیمیایی برای بارگیری بعدی متفاوت از بار قبلی است.
این کشتی ها پس از کشتی های نفت کش ایجاد شدند و دارای سیستم های پیشرفته و خاصی هستند. این کشتی ها برای حمل گازهای مایع (LNG و LPG) تحت یک فشار خاص طراحی شده اند و معمولا شکل مخازن این کشتی ها ،جهت ایجاد استحکام بیشتر، به صورت کروی است. کشتی های LNG معمولا دارای طول بیشتری نسبت به کشتی های LPG هستند. یکی از بزرگترین کشتی های LNG کشتی های Q-Flex با گنجایش بیش از ۲۶۶۰۰۰ متر مکعب گاز مایع می باشد.
منظور از بار خاص، باری است که در دو دسته قبل (خشک و مایع) قرار نگیرد. برخی از بارها هستند که در دسته خاص قرار می گیرند.
این دسته بندی شامل یک کشتی که ۱۰ مسافر تا یک کشتی مسافری تفریحی که تا ۶۰۰۰ مسافر را حمل می کند، می شود. کشتی های مسافری امروزه دارای تجهیزات رفاهی و گردشگری برای مسافران است مانند رستوران، سالن های تفریحی، مراکز خرید و…. یک کشتی مانند Ulysees می تواند ۱۳۰۰ خودرو و ۲۰۰۰ مسافر را با خود حمل کند. یکی از بزرگترین کشتی های مسافربری دارای ۳۶۰ متر طول و ۶۰ متر عرض است.
یکی از مهمترین و حیاتی ترین شناورهای موجود برای صنعت دریا و دریانوردی، کشتی های یدک کش هستند. این شناورها به دلیل کاربردشان دارای قدرت مانور بالایی هستند. از این نوع کشتی ها برای پهلوگیری کشتی های بزرگ و همچنین جدا کردن آنها از بندر، استفاده می شود به همین دلیل این شناورها قابلیت های مانور و همچنین قدرت بالایی در حرکت دارند. همچنین از یدک کش ها برای جابجایی بارج ها (شناورهایی که برای حمل بارهای مختلف استفاده می شود و فاقد نیروی رانش هستند) بین بنادر استفاده می شود.
منبع: وب سایت پورت اینفو